تحلیل فضایی محرومیت و نابرابری‌های توسعه در شهرستان‌های ایران

مقدمه: سنجش سطح توسعه‌یافتگی واحدهای منطقه‌ای در هر کشور امری مهم و اساسی در زمینه برنامه‌ریزی منطقه‌ای و سیاست‌گذاری توسعه به شمار می‌رود که در عین حال، عاملی کلیدی برای تخصیص منابع مختلف نیز محسوب می‌شود؛ زیرا در نتیجه تحلیل فضایی توسعه، نابرابری‌ها و میزان محرومیت نواحی مختلف مشخص می‌گردد و اولویت اقدامات برای ارتقای سطح زندگی را معلوم می‌دارد. روش: برای تعیین میزان توسعه‌یافتگی و رتبه‌بندی مناطق لازم است شاخص‌های متعدد اقتصادی، اجتماعی، زیربنایی و غیره مورد بررسی قرار گیرد؛ زیرا در اغلب موارد، عدم تعادل‌های بین منطقه‌ای و درون منطقه‌ای از این شاخص‌ها ناشی می‌شوند. در این راستا، به‌کارگیری روش‌های تصمیم‌گیری چند شاخصه (MCDM) می‌تواند در یکپاچه نمودن فرآیند ارزیابی شاخص‌های مختلف راهگشا باشد. یافته‌ها: هدف از پژوهش حاضر، تعیین سطح توسعه‌یافتگی شهرستان‌های کشور و شناسایی نابرابری‌های منطقه‌ای می‌باشد. بدین منظور، تعداد 54 شاخص مربوط به جنبه‌های مختلف توسعه تدوین گردید. سپس، وزن شاخص‌ها و میزان توسعه یافتگی شهرستان‌ها با استفاده از روش LINMAP و بهره‌گیری از نرم‌افزار Matlab تعیین شد و درنهایت، از نظر سطح توسعه، شهرستان‌ها به پنج گروه تقسیم شدند. نتایج: نتایج مطالعه نشان می‌دهد که ایران با مشکل نابرابری‌های منطقه‌ای مواجه است؛ به‌طوری‌که از میان 336 شهرستان کشور، 77 شهرستان در گروه نسبتاً محروم و محروم قرار می‌گیرند. شایان ذکر است که اغلب مناطق محروم و توسعه نیافته در قسمت جنوب شرق ایران متمرکز شده‌اند. این مناطق نیازمند بذل توجه کافی و اتخاذ تصمیمات ویژه برای رفع محرومیت‌های موجود می‌باشند و به عنوان اولویت اول برنامه‌ریزی توسعه پیشنهاد می‌شوند.